Balık yumurtasının diğer adı olan havyar, dünyanın en pahalı besinleri arasında yer almaktadır. İran, Rusya ve Azerbaycan’a kıyısı bulunan Hazar Denizi’nden dünyadaki en kaliteli havyarlar çıkarılmaktadır. Dünyadaki havyarın yüzde 80’inin üretildiği Azerbaycan, havyar üretiminde lider konumdadır.
Hazar Denizi’nde yaşayan balıklar ile dişi mersin balığının döllenmemiş yumurtaları olan siyah renkteki havyarlar ise dünyanın en pahalı havyarları olarak kabul edilmektedir. Havyarın kıymeti rengine, olgunluğuna, yapısına ve aromasına göre değişmektedir. Dünyadaki en pahalı besinlerden olduğu için lüks besin sınıfına giren havyarın tadı tüketildikçe anlamlanmaktadır. Havyarın tadının kaç kez tattıktan sonra anlaşılacağı kestirilemese de eski çağlardan günümüze kadar havyarın sevilerek tüketildiği bilinmektedir.
İran şahlarının, Bizans ve Osmanlı imparatorlarının sofralarından eksik etmediği ‘Balık yumurtası (havyar) nedir, faydaları nelerdir?’ Ülkemizde kısıtlı koşullarda üretilen havyarın sağlığa faydaları, kaç kalori olduğu, havyarın nasıl seçildiği ve yendiği, çeşitleri, neden pahalı olduğu bu yazıda tüm detaylarıyla ele alındı.
İçerik Başlıkları
Havyar Nedir?
Gastronomi literatüründe her türlü balık yumurtasına havyar denilmektedir. Peki, içeriğinde çok fazla vitamin ve protein barındıran ve fiyatı da oldukça pahalı olan ‘Havyar nedir?’ Havyar, vücudun genel sağlığının korunmasında oldukça etkili olan omega-3 bilişimlerini içeriğinde bol miktarda barındırmaktadır. Mersin ve çiroz balıkları canlı şekilde yakalandıktan sonra karınları açılarak yumurtaları çıkartılır ve karınları dikildikten sonra yaşamlarını sürdürmeleri için yeniden suya bırakılır. Bu sayede bir balıktan 3-4 defa havyar alınabilmektedir. Ayrıca taze olarak nitelendirilen ve tuzlandıktan sonra kutuların içerisine konulan bu havyarlar çok değerlidir. Siyah havyarlar içerisinde en pahalı olanı ise beluga havyarıdır. Kırmızı havyar ise somon balığından elde edilmektedir. Kırmızı havyar, siyah havyara kıyasla daha az kıymetlidir.
Havyarın Faydaları Nelerdir?
İçeriğinde bol miktarda protein barındıran havyar, yüksek besin değeri ile de vücuda enerji erdiği için kronik yorgunluğa çok iyi gelmektedir. Havyarın tükenmişlik sendromuna son verdiği dahi iddia edilmektedir.
Havyar, B12 vitamini bakımından o kadar zengindir ki günlük bir küçük kaşık havyar tüketilmesi vücudun tüm B12 gereksinimini karşılamaktadır. Havyarın bu özelliği beyin ve zihin gelişimini desteklediğinden Alzheimer gibi yaşlılık çağının kâbusu olan hastalıklara yakalanma riskini düşürmektedir.
Cildin yaşlanmasını geciktirdiği gibi cildi nemlendirici etkisi de olan havyar, cildi beslemektedir. Kozmetik sektörünün son senelerde üretimini fazlalaştırdığı havyar özlü şampuanlar ile havyar kremi ise cildi ve saçları onarmaktadır. Hatta ciltteki inatçı kırışıklıklara siyah havyar maskesi çok iyi gelmektedir.
İçeriğinde bol miktarda antioksidan maddeler barındıran A vitamini bakımından en zengin besinler arasında havyarda yer almaktadır. Havyarın bu özelliği hücrelerin hızlı bir şekilde yenilenmesine yardımcı olduğu gibi ciltteki açık yaraları da hızla onarmaktadır.
‘Havyarın sağlığa faydaları nelerdir?’ sorusunun bir diğer yanıtı da içeriğinde bol miktarda barındırdığı kalsiyumda saklıdır. Bu sayede havyar, kemikleri güçlendirici etkiye sahiptir.
Havyarın vücuttaki afrodizyak etkisi de dikkat çekmektedir. Havyarın vücuttaki bu etkisi ölçülebilseydi herkes, havyar tüketebilmek için özel bir bütçe oluştururdu.
Vücudun protein gereksiniminin önemli bir kısmını karşılamaktadır.
Üreme hormonlarına etkisi çok fazladır. Vücutta hormonal dengeyi sağlamanın yanı sıra üreme hormonlarını uyardığı için vücudu doğurganlığa hazırlamaktadır.
Tam bir yaşlanma düşmanı olduğundan cildin her yaşta genç kalması için kıyasıya savaşmaktadır. Cilt sağlığının korunması ve gün içerisinde zinde kalmak için havyar tüketilmelidir.
Ciltteki akne ve siyah noktaları hızlı bir şekilde yok etmektedir.
Cildin yaşlandığının en belirgin belirtilerinden biride göz çevresinde oluşan kırışıklıklardır. Havyar, bu tür cilt kırışıklıklarını engelleyerek cildin daha genç görünmesine yardımcı olmaktadır.
Psikolojik problemlere karşı vücudu uyararak psikolojik sorunların engellemesinde ve sinir hücrelerinin sağlığının korunmasında oldukça etkilidir.
Şu anki yaşından daha genç görünmek, kendilerini daha iyi hissederek yaşamak ve sağlıklı bir ömür sürmek isteyenler, havyar tüketmeyi ihmal etmemelidir.
Havyar Kaç Kalori?
B12 ve C vitaminini bol miktarda içeriğinde barındıran havyar, zihni güçlendirmektedir. Ayrıca günümüz insanları daha genç görünmek istediği için cildi yenileyerek yaşlanmayı geciktiren havyara yönelmektedir. Ancak kilo problemi olanlar, havyarın kalori değerlerini merak etmektedir.
Havyar kaç kalori? İşte havyarın kalori değerleri;
- 10 gram gelen 1 yemek kaşığı havyar 14 kalori değerindedir.
- 50 gram gelen 1 porsiyon havyar 70 kalori değerindedir.
- 100 gram gelen havyar 138 kalori değerindedir.
- Havyarın kalori değerlerinin yüzde 3’ünü karbonhidratlar, yüzde 42’sini yağlar ve yüzde 54’ünü proteinler oluşturmaktadır.
Havyarın Besin Değeri (100 gram)
- 1,5 gram Karbonhidrat
- 9,03 gram Yağ
- 26 gram Protein
- 374 mg Kolesterol
- 81 mg Sodyum
- 221 mg Potasyum
- 20 mg Kalsiyum
- 120 iu A vitamini
- 14 mg C vitamini
- 0,7 gram Demir minerali
Pişmiş Havyar Kaç Kalori?
- 1 gram gelen pişmiş havyar 2 kalori değerindedir.
- 25 gram gelen 1 yemek kaşığı pişmiş havyar 40 kalori değerindedir.
- 150 gram gelen 1 porsiyon pişmiş havyar 239 kalori değerindedir.
- Kalori değerlerinin yüzde 3’ünü karbonhidratlar, yüzde 41’ini yağlar ve yüzde 56’sını proteinler oluşturmaktadır.
Pişmiş Havyar Besin Değeri (100 Gram)
- 1,75 gram Karbonhidrat
- 9,56 gram Yağ
- 29,55 gram Protein
- 438 mg Kolesterol
- 100 mg Sodyum
- 136 mg Potasyum
- 24 mg Kalsiyum
- 90 iu A vitamini
- 3,85 mg C vitamini
- 0,55 gram Demir minerali
Havyar Nasıl Çıkartılır?
Yumurtlama dönemine gelmiş olan mersin balıklarından çıkartılan havyar çıkartma işlemine havyar sağımı da denilmektedir. Balığın yumurtasının alınması çok zorlu bir süreç olduğu için birçok hayvansever tarafından havyar çıkartma işlemine karşı çıkılmaktadır.
‘Havyar nasıl elde edilir?’ sorusunun yanıtına bakıldığı zaman hayvanseverlere bu noktada hak vermek gerekiyor. Çünkü mersin balıkları kış aylarında yakalandıktan sonra karınları canlı canlı boydan boya bir kesik aracılığıyla yarılmakta ve yumurtaların alınması işlemi hızlı bir şekilde tamamlandıktan sonra balıkların karınları steril bir ortamda dikildikten sonra suya bırakılmaktadır. Balıklara yapılan bu operasyon, insana doğum yaparken yapılan sezaryen operasyonuna çok benzemektedir.
Mersin balıklarının döllenmemiş yumurta rezervlerinin ağırlıklarının yüzde 10’unu bulduğu bilinmektedir. Bu da bir mersin balığından yaklaşık 15 kg havyar çıkartıldıktan sonra yeniden suya bırakıldığı anlamına gelmektedir. Bir mersin balığından ömrü boyunca 3-4 defa havyar alınabilmektedir. Bir başka deyişle bir mersin balığı ömrü boyunca 3-4 defa yumurtalarının alınabilmesi için operasyona maruz kalmaktadır.
Havyar çıkarma işlemi tamamlandıktan sonra içerisindeki yabancı maddeler temizlenerek yıkanır. Daha sonra tuzlanan havyar, aroması için olgunlaşma dönemine girmektedir. Son olarak da paketleme işlemi yapılarak raflarda satışa sunulmaktadır.
Havyar Kaç Çeşittir?
Dünyadaki en pahalı besinlerden olan havyarın kaç çeşidinin olduğu da merak edilmektedir. Havyar çeşitleri?’ Raflarda satışa sunulan havyarın kırmızı havyar ve siyah havyar olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. Havyar çok pahalı bir besin olduğu için her markette bulunmamaktadır. Genellikle premium seviye marketlerinde, seçkin satış noktalarında ve online satış platformlarında satışa sunulmaktadır. Kırmızı havyar somon balığından, siyah havyar ise dişi mersin balığından elde edilmektedir. Siyah havyar, kırmızı havyara göre daha besleyici olduğu için fiyatı da pahalıdır.
Beluga olarak adlandırılan siyah havyar çeşidi, 2,5-3 mm çapında iri taneli olup, dünyadaki en pahalı havyar çeşidi olarak bilinmektedir. Tereyağımsı bir tadı olan siyah havyar yumuşak kıvamda olup, rengi mavi-gridir. Kokusu oldukça temiz olan siyah havyarın, dilin arka kısmında bıraktığı aroma ise oldukça zengindir.
Havyarın lezzeti, çıkarıldığı balığın yaşadığı çevreye ve beslenme koşullarına göre değişmektedir. Bu yönüyle havyar, lezzet bakımından şaraba çok benzemektedir.
Beluga havyarına kıyasla orta kalitede olduğu için fiyatı daha uygun olan osetra havyarı ise Rusya ve Çin arasında bulunan Amur Nehri’ndeki dişi mersin balıklarından elde edilmektedir.
Havyar Seçilirken Nelere Dikkat Edilmeli?
Havyar çeşitleri havyar üreticileri tarafından kavanozlandıktan sonra bu kavanozların üstüne havyar hakkında detaylı bilgilerin yer verildiği etiketler yapıştırılmaktadır. Bu etiketlerde havyarın hangi balığa ait olduğu, cinsi, renk aralığı, boyutları, kökeni ve besin değerleri gibi bilgilere yer verilmektedir. ‘Havyar seçerken nelere dikkat edilmeli?’ sorusunun yanıtı da bu etiketlerde saklıdır. Çünkü bu etiketlerde havyarın sunum tavsiyelerinden damakta bıraktığı tada kadar bilgiler yer aldığından damak zevkine hitap eden havyar çeşidi rahatlıkla seçilebilmektedir.
Havyar seçerken hangi amaçla kullanılacağına ve hangi tarife göre sunumunun yapılacağına da dikkat edilmelidir. Havyar seçerken en belirleyici hususun fiyatı olduğu gerçeği de yadsınamaz. Bu nedenle fiyatı çok yüksek olan pahalı havyarlar genellikle tadımlık olarak küçük paketler halinde raflarda yerini almaktadır. Bu da tüketiciye kırmızı ve siyah havyarlardan az miktarda satın alınarak sofralarda görsel şölen hazırlama fırsatını vermektedir. Adeta bir servet olan bu görsel şölenin kısa sürmemesi için misafirleri bir süre havyarlardan uzak tutmaya çalışmak iyi bir seçenek gibi görünüyor.
Havyar Fiyatları
Havyar fiyatları adeta mücevher ve elmas fiyatlarıyla yarıştığı için çok küçük porsiyonlar halinde servis edilen havyar, çoğu zaman adet olarak tüketilmektedir.
Havyar fiyatları ne kadar? Kaliteli siyah havyarın kilogram fiyatı yaklaşık 15.000 dolardan satışa sunulmaktadır. Kaliteli siyah havyarın çıkartıldığı dişi mersin balıklarının neslinin ise tükenmek üzere olduğu uzmanlar tarafından ifade edilmektedir. Bu nedenle de beluga havyarının Amerika’ya girişine 2005 yılında yasak getirilmiştir.
50 yıl evveliyle kıyaslandığı zaman havyar üretiminin günümüze göre 6-7 kat daha fazla olduğu bilinmektedir. Havyar fiyatları günümüze göre geçmiş zamanda o kadar ucuzdu ki restoranlar ana yemekten evvel müşterilerine ikram olarak havyar servisi yapılırdı. Hatta çoğu insan, havyara o kadar da değer vermiyordu. Ancak mersin balıkları nesli tükenmek üzere olduğu için koruma altına alınınca, siyah renkte ve kaliteli bir havyar olan beluga havyarının fiyatı adeta bir servet oldu. Ancak havyarın fiyatı bir servet değerinde olsa da halen ilgi görmektedir.
Ülkemizde ilk defa Adana’da bir firma tarafından üretilen havyarın ihraç edileceği haberlerine kamuoyu çok fazla yer verdi. Kamuoyunda yer alan haberlere göre havyarın kilogramı 3.000 euro olacak. Önümüzdeki yıllarda ülkemizin mersin balığı yetiştirmede ve havyar üretiminde önemli atılımlar yapması ve fiyatlarında bu doğrultuda düşmesinin beklendiği Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından açıklandı.
Havyarın değerini yükselten ana etken havyarın oluşma ve balıktan alınma sürecinin oldukça zorlu olmasıdır. Havyarın fiyatını yükselten bir başka etkende havyarın aşırı lüks restoranlarda satışa sunulmasıdır. Havyarın sağlığa olan faydalarının da fiyatı kadar değerli olduğu söylenmelidir.
Havyar Nasıl Tüketilir?
Havyar tüketmeyi sevenler için en önemli rakamın 5 olduğu bilinmelidir. Çünkü havyar tazeliğini kutusu kapalıyken 5 hafta, kutusu açıldığı andan itibaren de 5 gün korumaktadır. Havyar aşırı hassas bir besin olduğu için kesinlikle buzdolabında saklanmalıdır. Havyarın saklama koşulları derin dondurucuya uygun olmadığı için derin dondurucuda saklanmamalıdır. Çünkü havyar donduktan sonra çözüldüğü zaman tadının yanı sıra insanı cezbeden görüntüsünü de kaybetmektedir.
Peki, ‘Havyar nasıl tüketilir?’ Lüks restoranlarda istiridye kabuğunun içerisine konularak minik lokmalar şeklinde servis edilen havyar, evde de tüketilebilmektedir. Kızarmış ekmeğin üstüne sürülen tereyağıyla da tüketilebilen havyar, yurt dışında blini denilen krepler ve ekşi kremayla birlikte tüketilmektedir.
Öğlen öğününde makarna varsa, limon ve taze soğanla birlikte havyar tüketilebilir. Kutlama gecelerinde ise havyar genellikle soğuk şampanya ile birlikte servis edilmektedir.
